Czy zwolnienie lekarskie chroni pracownika przed zwolnieniem grupowym?

Ochrona przed zwolnieniem w czasie choroby

Kodeks pracy od czasu jego uchwalenia w latach 70. zapewnia szczególną ochronę trwałości stosunku pracy. Zgodnie z art. 41 Kodeksu pracy („KP”) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Wypowiedzenie umowy przed zwolnieniem lekarskim

Przepis wskazuje na zakaz wypowiedzenia umowy w ww. okresie, czyli kładzie nacisk na moment złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy pracownikowi a nie na moment rozwiązania umowy. Z tego powodu nie dojdzie do naruszenia przepisu, jeśli wypowiedzenie zostało złożone przed urlopem czy zwolnieniem lekarskim a dopiero skutek w postaci rozwiązania umowy nastąpi w czasie trwania nieobecności z ww. powodów.

Otrzymanie wypowiedzenia i udanie się do lekarza po zwolnienie lekarskie tego samego dnia

Podobnie, zgodne z prawem i skuteczne będzie wypowiedzenie umowy pracownikowi, który stawił się do pracy i świadczył pracę danego dnia, otrzymał w trakcie dnia wypowiedzenie, a następnie po pracy udał się do lekarza i uzyskał zwolnienie lekarskie, obejmujące ten dzień. Prawo chroni pracownika jedynie w przypadku faktycznej nieobecności w pracy. Jeśli w dniu dokonania wypowiedzenia pracownik jest obecny w pracy i wykonuje swoje obowiązki wynikające z umowy o pracę, to nie korzysta z ochrony z art. 41 KP. Okres ochronny rozpoczyna się bowiem z chwilą powstania przesłanki zakazu wypowiedzenia, tj. nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby, czyniącej go niezdolnym do pracy lub zaprzestania świadczenia pracy z tej samej przyczyny (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 11 marca 1993 r., I PZP 68/92).

Usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy

Sąd Najwyższy w wyroku z 14 marca 2017 r. (III PK 84/16) pochylił się nad pojęciem „usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy”. Zdaniem Sądu będą to sytuacje uniemożliwiające stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, wskazane przepisami prawa. Czyli nieobecności nieplanowane, które wynikają z niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub z konieczności wykorzystania dnia przewidzianego na pracę na inne usprawiedliwione cele. Takimi usprawiedliwionymi celami mogą być m.in. cele rodzinne (opieka), socjalne (ślub, pogrzeb) czy wymiaru sprawiedliwości (świadek). Taka „inna nieobecność w pracy”, która jest usprawiedliwiona, odnosi się do przypadków wskazanych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

Art. 41 KP musi być odczytywany z art. 53 KP. Powiązanie tych dwóch przepisów wynika stąd, że art. 53 KP wylicza okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, po upływie których pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia. Jeśli niezdolność do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż:

1. 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy oraz
2. łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku (182 dni) oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (czyli łącznie 272 dni), gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

Ochrona przed zwolnieniem – 4 ważne informacje

1. Ochrona z art. 41 KP odnosi się jedynie do wypowiedzenia umowy o pracę, więc nie dotyczy innych sposobów rozwiązania stosunku pracy (np. za porozumieniem).
2. Odnosi się tylko do stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę (bez względu na rodzaj umowy). Ochrona nie obejmie osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.
3. Ochrona nie znajdzie zastosowania również w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
4. Ponadto, w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Ochrona przed zwolnieniem w przypadku zwolnień grupowych

Ochrona wynikająca z art. 41 została zmodyfikowana przez przepisy ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących („Ustawa”). Co do zasady, przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 41 KP. Jednakże, zgodnie z art. 5 ust. 3 Ustawy, wypowiedzenie pracownikom stosunków pracy w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jest dopuszczalne, jeżeli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W praktyce chodzi więc o długotrwałą chorobę (art. 53 § 1 pkt 1 KP) albo inną usprawiedliwioną nieobecność trwającą dłużej niż miesiąc (art. 53 § 1 pkt 2 KP). Oznacza to, że krótkotrwałe zwolnienie lekarskie utrudni zwolnienie w trybie zwolnień grupowych, co może spowodować wykorzystywanie L4 przez pracowników, którzy obawiają się, że obejmą ich zwolnienia w tym trybie. Jeżeli zakończy się okres pobierania zasiłku chorobowego, pracodawca uzyskuje uprawnienie do wypowiedzenia umowy o pracę przewidziane Ustawą.