Siedem najważniejszych zmian w prawie w listopadzie

Największe skutki dla budżetu będzie miała zmiana przepisów refundacyjnych. Z jej uzasadnienia wynika, że w pierwszym roku działania nowelizacji będzie to ok. 760 mln zł. Dzięki zmianie przepisów o opłatach za nowe wnioski o refundację budżet ma zyskać rocznie 50 mln zł. Za inne zmiany zapłacą samorządy, niektóre przepisy o dziedziczeniu spowodują też oszczędności w sądach. Oto siedem najważniejszych zmian w prawie, które zaczną obowiązywać w listopadzie.

1. Duże zmiany w refundacji leków. Ważne dla pacjentów i branży

W środę 1 listopada wejdzie w życie duża nowelizacja ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, zwana w branży DNUR. Z punktu widzenia pacjentów ważnych jest kilka zmian.

Pierwsza dotyczy leków OCT, czyli dostępnych bez recepty w aptekach, na stacjach benzynowych i w sklepach, które dotychczas nie były odgórnie regulowane. Od 1 listopada minister zdrowia będzie miał upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnej o objęciu refundacją i ustaleniu urzędowej ceny zbytu dla leku OTC. Refundowane mogą być te leki OCT, które wymagają stosowania dłużej niż 30 dni w określonym stanie klinicznym i są rekomendowane w wytycznych postępowania klinicznego.

Za sprawą nowelizacji kobiety w połogu zyskają bezpłatne leki lub wyroby medyczne określone na liście leków refundowanych. Do tej pory takie prawo miały tylko kobiety w ciąży.

Zmienią się też zasady realizacji recept rocznych. Pacjent będzie mógł otrzymać jednorazowo z recepty rocznej ilość leku niezbędną do 120-dniowej terapii. Gdy na recepcie przepisano ilość leku większą niż do 120-dniowego stosowania, to kolejną ilość pacjent będzie mógł wykuć po upływie 3/4 okresu, na który zrealizował receptę.

Ponadto ustawa uniemożliwi zastrzeganie na recepcie konieczności wydania pacjentowi wyłącznie określonego leku. Zapis „nie zamieniać” (NZ) nie będzie bezwzględnie wiążący dla osoby realizującej receptę. Będzie odtąd jedynie wskazówką czy informacją, którą aptekarz będzie mógł uwzględnić.

Co ważne nowelizacja wprowadza nowe rozwiązanie, które ma uchronić przed brakiem dostępności leków. Wnioskodawcy w przypadku zagrożenia brakiem dostępności w Polsce leków na receptę objętych refundacją będą musieli je dostarczyć w równej części do co najmniej 10 przedsiębiorców prowadzących hurtownie farmaceutyczne. Ten obowiązek jednak wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2024 r.

Z punktu widzenia firm farmaceutycznych ważna jest zmiana dotycząca objęcia leku refundacją. Będzie to następowało na wniosek wnioskodawcy (podmiotu odpowiedzialnego, przedstawiciela podmiotu odpowiedzialnego, podmiotu uprawnionego do importu równoległego albo podmiotu działającego na rynku spożywczym). Zmienią się też zasady ustalania marż.

Od 1 listopada będzie obowiązywała wyższa o 1 pkt proc. urzędowa marża hurtowa. Wyniesie ona 6 proc. ceny zbytu netto leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, ale będzie nie niższa niż 0,50 zł i nie wyższa niż 150 zł w przypadku medykamentów na receptę.

Nowelizacja zmienia też zasady wyliczania marży detalicznej, a także podwyższa ją dwuetapowoowo. Najpierw do końca 2024 r. (art. 18 ustawy) i potem od 1 stycznia 2025 r. (art. 1 pkt. 6 lit. b ustawy). Co do zasady wysokość marży będzie zależała od ceny hurtowej leku brutto.

2. Nowe zasady dyżurów w aptekach

Nowelizacja zmienia też przepisy prawa farmaceutycznego o dyżurach aptek. To ważna zmiana, bo godziny dyżurów aptek od lat budzą duże emocje i są częstą przyczyną konfliktów między farmaceutami a władzami samorządów. Do tej pory bowiem nie obowiązywała żadna definicja dyżurów aptek. Samorządy często określały harmonogram pracy, nie biorąc pod uwagę możliwości kadrowych i finansowych aptek. Teraz to się zmieni. Zgodnie z nowelizacją od środy 1 listopada dyżur w aptece w dzień wolny od pracy, tj. w niedziele i święta trwa przez cztery godziny zegarowe w godzinach między 10.00 a 18.00 oraz w porze nocnej przez dwie godziny zegarowe w godzinach między 19.00 a 23.00. Z tym że powiat będzie mógł rozszerzyć godziny pracy, o ile będzie to wynikało z analizy. Ponadto, jeśli będzie to uzasadnione, to w mieście będącym siedzibą powiatu liczącym ponad 40 tys. mieszkańców będzie można wyznaczyć całodobową aptekę dyżurną.

Co więcej, dyżury w dni wolne i święta będą finansowane przez NFZ w formie ryczałtu. Będzie on wynosił równowartość 3,5 proc. minimalnego wynagrodzenia, w przeliczeniu na jedną godzinę faktycznie przeprowadzonego dyżuru.

3. Sąsiad zaopiekuje się seniorem. Zapłaci gmina

Opieka nad osobami starszymi w ramach pomocy społecznej będzie realizowana też poprzez usługi sąsiedzkie, np. zrobienie zakupów lub posprzątanie mieszkania. Gmina, która zdecyduje się na wdrożenie takiej formy wsparcia, będzie płaciła wynagrodzenie sąsiadowi za pomoc udzieloną seniorowi.

Takie rozwiązanie przewiduje nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, która wejdzie w życie 1 listopada 2023 r. Zgodnie z nowymi przepisami usługi sąsiedzkie obejmą:

• pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (np. zrobienie zakupów, sprzątanie mieszkania, przypilnowanie osoby starszej by przyjęła leki);
• podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną (niewymagającą specjalistycznej wiedzy i kompetencji);
• zapewnienie kontaktów z otoczeniem (w miarę potrzeb i możliwości).

Znowelizowana ustawa określa też wymogi dla osób zainteresowanych nowym rodzajem wsparcia. Usługi opiekuńcze będzie mogła świadczyć osoba, która m.in.:

• jest pełnoletnia;
• nie jest członkiem rodziny osoby, na rzecz której są świadczone usługi;
• ukończyła szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy (w razie niespełnienia tego warunku szkolenie zapewni gmina);
• zamieszkuje w najbliższej okolicy osoby, na rzecz której są świadczone usługi;
• została zaakceptowana przez osobę, na rzecz której są świadczone usługi i przez ich organizatora (gminę).

Jeśli dany samorząd zdecyduje się na stosowanie usług sąsiedzkich (nie są obowiązkowe), to szczegółowe warunki ich przyznawania zostaną określone w uchwale rady gminy. Chodzi m.in. o ustalenie wymiaru i zakresu takich usług oraz sposobu ich rozliczania (np. przez wskazanie czy wynagrodzenie będzie płatne ryczałtowo, czy za godzinę udzielania wsparcia). Z wyjaśnień Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wynika też, że to samorząd będzie decydował o formie podejmowania współpracy z opiekunami-sąsiadami.